Covid-19 tấn công khắp cơ thể

Tại buổi tập huấn trực tuyến về phòng chống Covid-19 mới đây, GS Nguyễn Gia Bình, Chủ tịch hội Hồi sức cấp cứu và chống độc Việt Nam, Tổ trưởng tổ điều trị bệnh nhân Covid-19 nặng đã có nhiều chia sẻ về cách tấn công của virus SARS-CoV-2.

Theo GS Bình, 50-60% bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 không có triệu chứng; 30% nhẹ giống cảm cúm thông thường; 10-15% cần hỗ trợ oxy và thuốc; 5-10% cần máy thở, lọc máu, ECMO.

Lâu nay, nói đến SARS-CoV-2, hầu hết mọi người nghĩ virus tấn công phổi, gây tổn thương phổi. Tuy nhiên thực tế, virus còn tấn công hàng loạt cơ quan trong cơ thể.

GS Nguyễn Gia Bình 

“SARS-CoV-2 chui qua tế bào niêm mạc hô hấp, thông qua các thụ thể ACE2 và TMP1, sau đó chuyển ARN thông tin để chỉ huy các tế bào, tổng hợp các thành phần mới của virus và tái tạo ra nhiều virus mới, từ đó phá huỷ các tế bào cũ rồi theo đường máu đi khắp nơi. Do đó, Covid-19 không chỉ gây bệnh ở phổi mà gây bệnh toàn thân”, GS Bình giải thích.

Các nghiên cứu trên thế giới đã tìm thấy virus trong thận, ruột non, não, tim, tuyến tụy, gan…

Virus SARS-CoV-2 gây tổn thương các cơ quan theo 2 cách: Thứ nhất, tấn công trực tiếp vào các cơ quan; thứ hai, gián tiếp qua cơ chế miễn dịch, làm tăng yếu tố kháng đông, giảm yếu tố giảm đông, cuối cùng hình thành huyết khối, kể cả mạch máu nhỏ và mạch máu lớn.

“Người ta phát hiện ra rằng ở phổi bệnh nhân Covid-19 có rất nhiều nơi bị tắc, không chỉ ở động mạch, mao mạch phế nang mà cả tĩnh mạch phổi. Cục máu đông của tĩnh mạch phổi sẽ theo dòng máu đi về tâm nhĩ trái, gây tắc mạch toàn thân. Điều đó giải thích vì sao Covid-19 gây huyết khối tắc mạch và đi khắp nơi từ não đến chân”, GS Bình phân tích.

Gần đây các nhà khoa học phát hiện, tỉ lệ bệnh nhân Covid-19 bị tắc mạch khá lớn. Kết quả giải phẫu các bệnh nhân Covid-19 tử vong cho thấy, tỉ lệ tắc mạch cao gấp 9 lần so với nhóm bệnh nhân mắc các virus giống như cúm.

“Do đó tắc mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong rất lớn ở bệnh nhân Covid-19”, GS Bình chia sẻ.

Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính các bệnh nhân tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương hay Bắc Ninh cũng phát hiện tình trạng nhồi máu phổi (cục máu đông trong phổi), không phải viêm thông thường.

Có khoảng 20-50% ca nhồi máu phổi theo cơ chế truyền thống, số còn lại nhồi máu tại các mao mạch phổi, tĩnh mạch phổi, dẫn đến suy tim phải cấp, gây ra những cái chết đột ngột. Kết luận này được chứng minh khi giải phẫu các ca tử vong.

Tử vong cao do quá tải

GS Bình nhận định, trong đợt dịch đang diễn ra, tỉ lệ tử vong tại nước ta liên tục tăng có nguyên chính do quá tải. Một lúc có quá nhiều bệnh nhân nên “không kịp trở tay”.

Vì vậy, để hạn chế tử vong cần làm tốt cả 2 việc: Hạn chế số lượng người nhiễm mới và hạn chế số lượng bệnh nhân nhẹ chuyển nặng.

Vừa qua, Bộ Y tế đã phân tầng điều trị để tránh quá tải. Trong đó các ca nhẹ không có triệu chứng hoặc triệu chứng rất nhẹ, chỉ cần đưa vào bệnh viện dã chiến, theo dõi; nhóm bệnh nhân trung bình khi có ho sốt hay các trường hợp triệu chứng nhẹ nhưng có bệnh nền kèm theo; nhóm nguy kịch khi biểu hiện suy hô hấp nặng.

Trong đánh giá bệnh nhân, GS Bình lưu ý, ngoài hô hấp, cần quan tâm đến tuần hoàn vì khoảng 15-20% bệnh nhân Covid-19 bị viêm cơ tim và tắc mạch, ngoài ra khoảng 5-10% tổn thuơng thận, tổn thương gan, có biến chứng trong não… Vì vậy vừa can thiệp oxy, vừa đảm bảo cả tuần hoàn, thần kinh, chống cơn bão cytokine, điều trị triệu chứng và điều trị các bệnh kèm theo.

Các bác sĩ có thể chống suy hô hấp cho bệnh nhân bằng thở oxy dòng thấp 2-5lít/phút, tăng dần lên thở oxy qua mặt nạ, thở oxy dòng cao HFNC, thở không xâm nhập, thở máy xâm nhập.

“Chúng ta đừng quá quan tâm đến SpO2, không bao giờ chỉ nhìn vào phổi mà cần nhìn toàn thân, quan tâm đến ý thức, mệt cơ, nhịp thở, các phản xạ ăn uống của bệnh nhân. Có trường hợp thở oxy quá lâu đến nỗi mệt và ngừng thở”, GS Bình dẫn chứng.

Để chống rối loạn đông máu, có thể cho dùng thuốc chống đông từ sớm. Tại Bắc Ninh từng áp dụng phác đồ này, trong số hơn 700 F0 có triệu chứng, dùng Dexamethasone sớm, chỉ có 10 ca tử vong.

“Nếu chúng ta làm được việc này sớm, bệnh nhân nặng chuyển lên tuyến trên sẽ rất ít”, GS Bình nhận định.

Với cơn bão cytokine cũng xử lý tương tự, có thể áp dụng từ liều thấp kết hợp lọc máu hấp phụ (lọc máu kết hợp dùng quả lọc hấp phụ cytokine hay các chất kháng viêm) ngay khi bệnh nhân thở HFNC, không đợi đến khi thở máy, ECMO.

Theo Chủ tịch Hội hồi sức cấp cứu và chống độc Việt Nam, trong điều trị Covid-19 quan trọng nhất là con người, nếu có máy móc nhưng không có kỹ năng, kiến thức thì không thể làm được. Trong đại dịch, cần có sự phối hợp của nhiều bác sĩ ở tất cả các chuyên khoa, các bệnh viện.

GS Bình cũng cho rằng tại mỗi trung tâm hồi sức Covid-19 rất cần có các máy siêu âm để chẩn đoán phổi, cơ hoành, áp lực tim, chức năng tim, đo tĩnh mạch chủ dưới…

“Điều này đặc biệt có giá trị vì không phải lúc nào cũng cần chụp cắt lớp, đặc biệt di chuyển các bệnh nhân lây nhiễm không dễ dàng”, GS Bình nhấn mạnh.

Thúy Hạnh

Bác sĩ cấp cứu hiến kế cứu bệnh nhân Covid-19 nặng

Các bác sĩ đề xuất, có thể áp dụng lọc máu hấp phụ sớm cho bệnh nhân Covid-19 nặng để hấp phụ cytokine và các chất gây viêm.